یکی از مهمترین آسیب‌های مشهود و بسیار جدی در حوزه‌های علمیه بحث هدفمند نبودن آموزش است. افراد با انگیزه و اهداف متعددی وارد حوزه می شوند اما همه آنها یک نظام آموزشی واحد و  متون درسی واحد دارند که برای مجتهد شدن در فقه و اصول طراحی شده اند در صورتی که تعداد اندکی از طلاب به دنبال مجتهد شدن هستند.

رهبر معظم انقلاب در هیمن رابطه تاکید میفرمایند:

«…مطلب دیگر، شناسایی استعدادها در حوزه است … این حوزه مجمعی از استعدادهای گوناگون است. اینها باید شناخته شود. استعدادها برای کارهای مختلف، برای معارف و معلومات مختلف و فعّالیتهای مختلف علمی یا تحقیقی شناسایی شوند. این شناسایی کمک بسیاری برای بهره برداری درست در پرورش این استعدادها خواهد کرد.»^[۱]

حجت الاسلام محمدرضا شریعتمداری معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) معتقد است: «هدفمند بودن تحصیل طلاب یکی از ضروریات آموزشی است.»^[۲] 

در همین راستا حجت‌الاسلام علی خادم زاده بیان میدارد:

«رسائل و مکاسب و کفایه کاملا تخصصی است و مربوط به کسانی است که هم از نظر هدف و انگیزه و هم از نظر استعداد و هوش، ظرفیت اجتهاد را دارند اما بسیاری از طلبه ها انگیزه یا استعداد و هوش اجتهاد یا امکانات تحمل مسیر اجتهاد از جمله امکانات اقتصادی و شرایط زندگی در شهر غربت را ندارند.»^[۳]

وی ادامه می‌دهد:

«چه ضرورتی دارد که همه طلاب را علی رغم اهداف متعدد وادار کنیم که از مقدمات تا کفایه و حتی درس خارج همه همین مسیر را طی کنند؟ رسائل و مکاسب و کفایه کتاب های بسیار تخصصی هستند که برای کسانی تدوین شده است که بخواهند مجتهد شوند اما درصد کمی از طلاب با این هدف وارد حوزه می شوند. حتی بر فرض طلبه ای با هدف اجتهاد در حوزه تحصیل کند ولی ممکن است از لحاظ استعداد و بهره هوشی توان و ظرفیت فهم این درس های تخصصی فقه و اصول را نداشته باشد. از اینرو لازم است آموزش هدفمند بشود و برای هر گرایش و هدفی درس های متناسب با آن تدوین شود.»^[۴]

وی به تبعات این عدم هدفمندی آموزش اشاره می کند و می گوید:

«من الان در درس هایی که در حوزه دارم همین دروس آزاد می بینم که برخی از طلبه ها مبتلای افسردگی علمی شدند نگاه می کنند می بینند این کتب کاملا تخصصی است خیلی از جاهایش را متوجه نمی شوند یا می بینند در حیطه و در مسیر انگیزه آنها نیست بسیاری از طلبه ها انگیزه اجتهاد ندارند من فکر می کنم که مسئولان و دلسوزان باید تمام این دغدغه ها را مد نظر قرار دهند.»^[۵] 

حجت‌الاسلام هدایتی  نیز به هدفمند نبودن آموزش اشاره دارد و می گوید:

«لزومی ندارد همه طلبه ها بخواهند ادامه تحصیل دهند ولی عمده طلبه ها باید تا پایه ده را طی کنند و در طی این مراحل مشاور داشته باشند. طلاب این سوال را می پرسند تا با محیط های مختلف علمی آشنا شوند و هم این که به هر حال می خواهند ممر درآمد و شغلی داشته باشند و برای همین مساله در این گونه مراکز تخصصی و مراکز آموزش عالی هم جلسات مشاوره ای لازم است که حد طلبه را مشخص کنند و نیاز حوزه را هم مشخص کنند که چه نیازی به آن رشته تخصصی در حوزه وجود دارد و باید برآیندی از این مطالب گرفته شود و به طلبه ارائه شود که زمینه و زمان این آموزش برای طلبه فراهم است یا نه؟»^[۶]

این استاد حوزه علمیه با توجه به این مسئله معتقد است باید طلبه ها سطح سنجی و نیاز سنجی شوند تا مطابق ذوق و علاقه و امکانات و گرایش طلبه ها رشته هایی را به آنها پیشنهاد داده شود، و برای تحقق این امر مهم باید از پایه هفت به بعد الزامی برای گرفتن مشاوره ایجاد شود، زیرا عده ای از طلبه ها هستند نیازی به اتمام پایه ده را ندارند، نباید همه نسبت به این مطلب در خود الزام احساس کنند، کشش ذهنی آنها و تشخیصی که آنها ممکن است بدهند در انتخاب مسیرشان راهگشا است و با مشورت امکان اتقان این تشخیص وجود دارد.^[۷]

بنابراین هدفمند کردن دروس حوزه های علمیه از ضروریات انکار ناپذیر است و امید است مسئولین مربوطه در این راستا هرچه زودتر اقدامات لازم را انجام دهند.

حجت‌الاسلام محمدمهدی فریدونی

[۱].منبع

[۲]. منبع.

[۳]. منبع

[۴]. همان

[۵]. همان

[۶]. منبع

[۷]. همان