متون درسی مقطع متوسطه و دبیرستان دارای استاندارد آموزشی بوده و دانش آموزان به این استاندارد عادت کرده اند و متون درسی در این مقاطع متناسب با سنّ دانش‌آموز نوشته شده اند اما متون درسی حوزه نسبت به استعداد و توان آنان هماهنگی ندارد و به ویژه اینکه استانداردهای آموزشی را ندارد و همین امر باعث می شود طلبه در همان سال های آغازین نتواند آنگونه که متوقع هست تحصیل کند. تحت نظام واحد قرار دادن آنان و شروع حوزه با ادبیات عرب طلبه را فرسوده می کند.

در مقابل استاد رضوانعلی مسیّبی معتقد است حتی کلام و فقه فارسی را نباید برای طلبه مبتدی به عنوان واحد درسی قرار دهند زیرا ادبیات عرب نیاز اصلی اوست:

«نظام مدرسه ای که در حال اجراست از نظر کیفیت اساتید در سطح پایینی قرار دارد و دروسی که ضرورت ندارد به عنوان مواد درسی باشد به طلبه ها ارائه می شود و باعث تلف شدن وقت طلبه ها می شود. مثلا فقه فارسی، بحث های کلامی که برای طلاب پایه های اول و دوم و سوم گذاشته اند اتلاف وقت است و طلبه ها در آغاز راه باید در ادبیات ممحض شوند که نیاز اصلی آنها است و از برنامه های فرعی باید کاسته شود.»^[۱]

این استاد حوزه معتقد است از آنجایی که دانش آموزان در مقطع راهنمایی و دبیرستان تحت برنامه آموزشی واحدی بوده اند به ناچار باید آنان را در مقدمات حوزه تحت یک برنامه واحدی قرار بدهیم.^[۲]  ولی به نظر میرسد این مطلب چندان دقیق نیست زیرا بعد از راهنمایی در مقطع دبیرستان هم متناسب با علاقه و استعداد دانش آموزان رشته های مختلفی تعریف شده است و دانش آموزان بر اساس علاقه و اهداف خود در رشته های مورد نظر ادامه تحصیل می دهند از اینرو منافاتی ندارد که از همان ابتدا برنامه های حوزه نیز هدفمند باشد.

از طرف دیگر  ورودی های حوزه علاوه بر اینکه از لحاظ استعداد و توانایی در یک سطح نیستند از لحاظ سنی نیز در یک سطح قرار ندارند. برخی با اتمام سیکل وارد حوزه های علمیه می شوند و برخی با اتمام دیپلم یا حتی بالاتر وارد حوزه می شوند. این در حالی است که متون درسی همه آنها متون درسی واحدی است. این مسئله آسیب های متعددی را ایجاد می کند خصوصا برای طلابی که با سیکل وارد حوزه شده اند و با توجه به مغلق بودن متن و سنگین بودن محتوا نمی توانند آنگونه که لازم است مطالب را هضم کنند. استاد نائینی در این رابطه می‌گوید:

«بین طلبه ها فرق گذاشته شود، بین طلبه ای که هنگام ورود به حوزه ۱۵ سال دارد با طلبه ای که مثلا ۲۲ سال دارد تفاوت است، مثلا طلبه ۱۵ ساله در سه سال اول به نظارت های آکادمیک به شیوه دبیرستان و دانشگاه  بیشتر نیاز دارد ولی برای طلبه ۲۲ ساله یک سال نظارت کافی است.»^[۳]

از این رو از طرفی ناهماهنگی بین متون آموزشی در مقطع متوسطه و دبیرستان با متون آموزشی حوزه های علمیه و از طرف دیگر عدم تناسب متون درسی حوزه با سنّ بخشی از طلاب آسیب جدی هست که لازم است متناسب با آن متون درسی تدوین شود.

مشکل ناهماهنگی دروس حوزه با دروس دبیرستان باید با هماهنگی آموزش و پرورش انجام شود به این صورت که گروه علمی حوزه علمیه جلسه‌ای جهت هم اندیشی با تدوین‌کنندگان متون درسی دبیرستان داشته و پس از آن کتاب ها را مورد مطالعه قرار داده و در امتداد همان متون درس سال های اول حوزه‌های علمیه نیز استاندارد شود تا ورودی‌های حوزه بتوانند به سهولت با این دروس ارتباط برقرار کنند و احساس سنگین بودن محتوا را نداشته باشند. با استاندارد سازی متون درسی حوزه های علمیه و تفکیک مدرسه طلاب دیپلم و سیکل می توان متون را نیز تفکیک کرده و متناسب با سن و استعداد و توان طلاب ورودی، متون متناسبی را تدوین نمود.

حجت‌الاسلام محمدمهدی فریدونی

[۱]. رضوانعلی مسیّبی

[۲] . همان

[۳]. محمدرضا نائینی