احساس مسئولیت علمای امت در قبال تربیت انقلابی مردم
بازخوانی مطالبات رهبر معظم انقلاب از خبرگان رهبری (۲)
مقدمه
رهبر معظم انقلاب اسلامی از آغاز دوران رهبری، همهساله دیدارها و ملاقاتهای متنوعی با اقشار مختلف داشتهاند. بیتردید، به دلیل آنکه این دیدارها از نظر کیفیت مضامین در یک سطح نیست، سطحبندی بیانات ایشان بسیار حائز اهمیت است. برای نمونه، سطح بیانات معظمله در مناسبتهایی همچون سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، دیدار با کارگزاران نظام، اساتید و دانشجویان دانشگاهها، اعضای مجلس خبرگان رهبری و سخنرانی نوروزی در حرم مطهر رضوی، تفاوتی آشکار با دیگر دیدارها داشته است. زیرا این دیدارها همواره بستر طرح نظریهها، ایدهها و الگوهای کلان ایشان در عرصۀ نظامسازی و جامعهپردازی به شمار میآیند. به عبارت دقیقتر رهبرمعظم انقلاب در این دیدارها معمولاً به تناسب مخاطب ابعاد تازهای از برنامههای فکری خود را ترسیم میکنند. صاحبنظران بر این باورند که دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری به دلیل جایگاه دینی و اجتماعی[۱] و همچنین تناسب زیاد رهبری با اعضای آن از جمله مهمترین دیدارهای ایشان بوده است. از تامل و مداقه در مضامین بیانات ایشان در این دیدارها به خوبی میتوان دریافت که اصلیترین دغدغهها در حوزه نظامسازی در این جلسات مورد اشاره قرار گرفته است.
در این سلسله یادداشت بناست تا با رویکردی تحلیلیـتاریخی مجموعهی بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی را از آغاز دوران رهبری تاکنون مورد واکاوی و بازخوانی قرار داده شود. برخی از مهمترین اهداف اصلی این بازخوانی عبارت است از: «احصاء موضوعات»، «بررسی سیر و تطور تاریخی موضوعات» و «طبقهبندی محتوایی آنها». بدیهی است برای دستیابی به این اهداف، در گام نخست باید کلیهی بیانات معظمله از سال ۱۳۶۸ تاکنون بهصورت جامع گردآوری و بررسی شود تا بر پایهی آن، استخراج موضوعات، ترسیم روند تطور تاریخی و انجام طبقهبندی نهایی امکانپذیر گردد.
یکی از مهمترین کارکردها و دستاوردهای بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، ترسیم افق و نقشهراهی برای مطالبهگری عقلانی و اخلاقی از خبرگان رهبری است؛ شخصیتهایی که بخش قابل توجهی از ایشان در حوزه علمیه قم و مراکز استانها مسئولیتهای علمی و مدیریتی بر عهده دارند.
احساس مسئولیّت علمای امت
نخستین دیدار رهبر معظم انقلاب اسلامی با اعضای مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۸، بلافاصله پس از انتخاب حضرت آیتالله العظمی خامنهای بهعنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است. مهمترین محور مطرحشده در این دیدار، «احساس مسئولیت علمای امت» است. رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید دارند که در صورت احساس مسئولیت علما و همراهی و همکاری آنان با نظام اسلامی، میتوان به اهداف عالی انقلاب اسلامی نزدیک شد؛
«کمک شما و راهنمایى شما و همفکرى شما و همکارى شما مطمئنّاً کارها را آسان خواهد کرد و نتایج را نزدیک خواهد کرد».[۲]
مجلس خبرگان رهبری به عنوان تعیینکنندهترین و مهمترین رکن از ارکان نظام بالاترین مسئولیت را انقلاب اسلامی دارد. رهبر معظم انقلاب با استناد به یکی از پیامهای امام خمینی(ره) تأکید میکنند که «این مسئولیّتهاى سطح بالا در نظام جمهورى اسلامى به معناى کار بیشتر، اشتغال بیشتر، دغدغهى بیشتر و لزوم تلاش بیشتر است».[۳] ایشان بر این باورند که استمرار انقلاب اسلامی و پیروزی در مقابله با استکبار جهانی، به میزان زیادی منوط به «کیفیت حرکت آینده» ملت و مسئولان است. نباید چنین تلقی پدید آید که پس از تغییر ساختار سیاسی دیگر مسئولیتی بر عهده کسی نیست.[۴] از این رو معظم له در دومین دیدار خود ضمن برشمردن برخی از مهمترین الزامات حرکت انقلاب مانند حفظ معنویت اسلامی، احساس قدرت متکی به خدای متعال، امیدآفرینی، خارج کردن ملت از حالت انفعال، پیوند میان علمای دین و مردم، رابطۀ مردم و مسئولین خطابه به اعضای خبرگان رهبری میفرماید:
نقش علماى اَعلام و بخصوص امثال شما آقایان که بحمدالله در میان مردم از آبرو و اعتبار و حیثیّت والایى برخوردار هستید، در حفظ و ادامه و ایجاد و تقویت چنین چیزهایى غیر قابل انکار است.[۵]
علماى دین با توجه به جایگاه و نقش خطیر خود، باید تمام تلاش خویش را بهکار گیرند تا انقلاب اسلامی، که یک نعمت ارزشمند، بىنظیر و بىسابقه است، حفظ و پاسداری شود.[۶] رهبر معظم انقلاب در شرایط حسّاس و مهم سالهای پایانی دهه شصت، سه مطالبه مهم را از اعضای مجلس خبرگان رهبری مطرح مینمایند و تصریح میکنند که باید «مورد نهایت اهتمام واقع بشود و همۀ برنامهها و همۀ گفتهها و اظهارات، با توجّه به این سه نکته شکل بگیرد».[۷] این سه مطالبه عبارتاند از:
انقلاب روحی در مردم به قدری مهم است که رهبرمعظم انقلاب بر این باورند که اگر تعمیم و تعمیق پیدا نکند «این انقلاب قطعاً موفّق نبوده و نیست».[۱۱] از این رو خطاب به اعضای خبرگان رهبری میفرمایند:
تمام دستگاهها، تمام افراد، بخصوص علمای اَعلام و روحانیّون، بر روی تربیت نفوس مردم و تحقّق انقلاب قلبی و اخلاقی نسبت به مردم ــ بخصوص نسبت به جوانها ــ بایستی تلاش کنند.[۱۲]
یکی از پرتکرارترین مولفههای مورد تاکید رهبرمعظم انقلاب در تربیت مردم «اعتماد و اطمینان مردم به نظام اسلامی» است. ایشان در اسفند ۱۳۷۰ خطاب به اعضای خبرگان میفرمایند:
اگر امروز براى علماى دین و کسانى که نفوذ کلمهى در بین مردم دارند، بخواهیم تکالیف عمدهى سیاسى را مشخّص بکنیم، بلاشک یکى از آن تکالیف این خواهد بود که به اعتماد مردم و آن اطمینانى که به حرکت اسلامى نظام دارند، روزبهروز افزوده بشود.[۱۳]
در مقام جمعبندی میتوان گفت رهبر معظم انقلاب در سالهای آغازین زعامت خویش، در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، بر یک محور اساسی تأکید میورزند و آن احساس مسئولیت علمای امت در قبال تربیت اسلامی و انقلابی مردم است.
حجت الاسلام ️رضا احمدی
[۱] «همهی آقایانی که تشریف دارید، غیر از این خصوصیّتِ عضویّت در این مجلس، یا از ائمّهی محترم جمعه هستید، یا از علمای معروف و چهرههای موجّه اقطار کشور هستید و ارادهی شما و توجّه شما بر روی مردم دارای تأثیر است». بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428
[۲] بیانات در دیدار رئیس و اعضاى مجلس خبرگان رهبرى. ۱۵/۰۵/۱۳۶۸. https://khl.ink/f/2158
[۳] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان. ۲۴/۰۵/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2336
[۴] «نباید این تلقی ایجاد شود که نظامى بر اساس یک مکتبى تشکیل دادیم، دولتى شدیم مثل دولتهاى دیگر عالم و دیگر هیچ مسئولیت بر عهده کسی نیست». بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان. ۲۴/۰۵/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2336
[۵] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان. ۲۴/۰۵/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2336
[۶] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان. ۲۴/۰۵/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2336
[۷] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428
[۸] «چه کسی از علمای موجّه و زبانهای ناطق و گویا، اولیٰتر به اینکه مردم را صمیمانه به سمت وحدت و استحکام … دعوت کند؟». بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428
[۹] معنای حمایت و پشتیابی تنها نگاشتن مسئولان کشور است.
[۱۰] «انقلاب به صورت کامل آن وقتی تحقّق پیدا میکند که آحاد مردم حقیقتاً تبدیل بشوند به مردم مسلمان و مؤمن». بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428 . « اگر انقلاب عظیم ما و نظام جمهوری اسلامی با همهی امکانات مادّی و معنویاش نتواند دلهای مردم را و خلقیّات مردم را و حقیقت وجود آنها را متبدّل کند از آنچه معلول تربیتهای غلط دیرین به مردم مسلمان است، قطعاً موفّق نشده و «انقلاب» واقع نشده. انقلاب، انقلابِ در مردم است؛ انقلابِ مناسبات اجتماعی و اقتصادی، فرع بر انقلاب مردم است؛ تا مردم منقلب نشوند، آن انقلاب اقتصادی و تغییر و تبدیل مناسبات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی هم اصلاً تحقّق پیدا نمیکند». همان.
[۱۱] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428 .
[۱۲] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. ۰۱/۱۲/۱۳۶۹. https://khl.ink/f/2428 .
[۱۳] بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبری. ۱۲/۱۲/۱۳۷۰. https://khl.ink/f/2600
