نگاهی به اهمیت تهذیب نفْس و اخلاق در «حوزه پیشرو و سرآمد»

در پیام رهبر انقلاب اسلامی به مناسبت صدسالگی بازتأسیس حوزه علمیه، یکی از ابعاد حوزه علمیه «مرکز تربیت نیروی مهذّب و کارآمد برای هدایت دینی و اخلاقیِ جامعه» عنوان شده است. به نظر شما، اهمیت تزکیه نفس و تعلیم و تربیت اخلاقی طلاب در حوزه علمیه چیست و دلیل تأکید حضرت آیتالله خامنهای در توجه دادن به تهذیب چیست؟
هدف بعثت پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله و سلم تزکیه بیان شده است. یک اشتباه رایج این است که به جای واژه «تزکیه» که قرآن به کار میبرد، از واژه «اخلاق» استفاده میشود و اشتباه دیگر، حاکم شدن اصول اخلاق ارسطویی بهجای مباحث قرآن و تزکیه قرآنی است.
در اخلاق ارسطویی، مجموعهای از فضائل برای کسب کردن و رذائل برای دوری کردن مطرح میشود که فینفسه خوب است، اما مرحوم آیتالله مصباح معتقد بودند آنچه قرآن دنبال میکند در اخلاق ارسطویی یافت نمیشود و منطبق بر آن نیست. مرحوم علامه طباطبایی نیز در جلد اول المیزان، پس از بیان اخلاق فلاسفه یونان و اخلاق انبیاء گذشته، میفرمایند که قرآن به دنبال نظریه جدیدی است و آن «اخلاق توحیدی» است؛ یعنی اخلاقی که اول، آخر و در جریانش، همه چیز بر اساس توحید خدا بنا شده است و نوعی معرفت به خداوند است. اخلاق توحیدی فراتر از یک دایره محدود از فضائل و رذائل است. علامه طباطبایی مثال میزنند که ریشه «ریا» در این است که فرد به دنبال عزت است، اما به اشتباه فکر میکند که عزت دست مردم است. درمان ریا نیز این است که باور کنیم عزت فقط دست خداست، همان توحید و خداشناسی. ایشان با استناد به آیه «ان العزه لله جمیعا» میفرمایند اگر کسی این را باور کند، مشکل اخلاقیاش حل میشود. ایشان مثال دیگری از سوره یوسف میزنند و میفرمایند برادران یوسف تلاش کردند او را از رسیدن به عزت باز دارند، اما همان تلاشها باعث عزیزتر شدن یوسف شد.